plaatje
Zuiderkogge-tramlijn 1913-1935
Indexpagina
Stoomtram door de Beemster en de Schermer
Tramlijn door de Purmer en de Zuidpolder
Stoomtram door de Egmondermeer
Zuiderkogge-tramlijn
Hoorn
Schellinkhout
Wijdenes
Hem
Venhuizen
Bovenkarspel-Grootebroek
Enkhuizen
De poldermolens van de Beemster
De opschepingen van de Beemster
Twintig overhalen in de Beemster?
In het begin van de 20e eeuw werd vanaf Hoorn een spoorlijn aangelegd ten behoeve van een stoomtram, die via Schellinkhout, Hem, Wijdenes en Venhuizen naar Bovenkarspel-Grootebroek zou gaan rijden. Deze pagina's documenteren de lijn en de overblijfselen ervan.
Nadat tegen het einde van de negentiende eeuw al de behoefte aan beter vervoer van personen zowel als landbouwprodukten en vee duidelijk werd, kwam men in 1903 tot oprichting van de NV Spoorweg-Maatschappij "De Zuider Kogge", met als doel met name de akker- en tuinbouw in dit deel van Drechterland tot grotere bloei te brengen. Na het verzamelen van het benodigde kapitaal, werd in 1908 de definitieve route vastgesteld door een opzichter van het waterschap Drechterland, en in 1910 werden de benodigde gronden onteigend (bron: Enkhuizer Courant 16 april 1910, met dank aan D. Egtberts). De lijn, de bruggen en de gebouwen werden aangelegd door aannemers A. Zanen Pz. en Jill. Stuurman te Ammerstol, onder toezicht van ir. J. Schotel te Rotterdam.

Op dinsdag 2 december 1913 kon de lijn officieel in gebruik genomen worden, ze werd door de HSM geëxploiteerd. Het tijdschrift "De Prins der geïllustreerde bladen (vereerd met de inteekening van H.M. de Koningin en H.M. de Koningin-Moeder)" van 13 december 1913 deed verslag van de aankomst van de eerste tram op station Venhuizen:
Highslide JS


Highslide JS Boven: de route op de spoorkaart van rond 1930. Klik voor een vergroting.

Rechts: bericht van de opening van dienst uit de Enkhuizer Courant van 29 november 1913. Klik op de rechter afbeelding om de dienstregeling en tarieven te bekijken.

"De feestelijke opening van de stoomtram H. IJ. S. M. Hoorn-Venhuizen-Grootebroek. Deze nieuwe verbindingslijn is een belangrijke aanwinst voor de streek. - Burgemeester C. Vis te Venhuizen hield een redevoering, waarin de beteekenis van de nieuwe lijn helder in het licht gesteld werd."
plaatje

Een dubbelstel motorwagens uit de serie omC 911 tot omC 916 onderweg ergens tussen Hoorn en Bovenkarspel. Foto gedateerd 1932, bron: Het Utrechts Archief.

De tram reed op normaalspoor met een totale lengte van bijna 19 kilometer. Dagelijks werden 6 retourritten uitgevoerd, met locomotieven uit de z.g. "dierenserie". Vanaf 1931 hebben ook de NS-loc's 41-43 incidenteel dienst gedaan op deze lijn. Op 15 mei 1933 ging men over op motortractie, namelijk een benzinemotorrijtuig uit de serie C911-916, dat vanaf de winterdienstregeling 1934 vervangen werd door een ouder dieselmotorrrijtuig uit de serie C901-908. In oktober 1935 werd motorrijtuig C1928 ingezet, voor een periode die, naar later bleek, de laatste drie maanden zou beslaan...
Tussen 1925 en 1930 nam door de opkomst van het vervoer per auto (vrachtauto's en bussen) het gebruik van de tram steeds meer af. NS besloot al in 1932 tot inkrimping van de dienstregeling: de laatste tram moest vervallen omdat er slechts 6 tot 7 passagiers gebruik van maakten. Toen in 1935 bleek dat het vervoer van reizigers slechts ƒ 25,00 per dag opleverde, terwijl de dagelijkse kosten ƒ 100,00 bedroegen was het lot van de lijn beslecht: NS kondigde in mei van dat jaar aan de lijn nog dat zelfde jaar te zulen opheffen.
Op 31 december 1935 werden zowel op deze lijn als op die tussen Hoorn en Medemblik de laatste ritten gereden. De lijn werd op 23 mei 1936 opgeheven door naasting door het Rijk, waarvoor ƒ 42.000 werd betaald. Hierdoor kon in 1938 worden voorgesteld de NV Spoorweg-Maatschappij "De Zuider Kogge" te liquideren; de liquidatie-uitkering werd vastgesteld op 12,42 %.
In de nazomer van 1936 werd de vrije trambaan opgebroken.
Verrassend is dat de stationsgebouwen in Schellinkhout, Hem, Wijdenes en Venhuizen nog steeds bestaan, terwijl de spoorlijn toch al in 1936 is opgeheven. Ze zijn alle in gebruik als woonhuis. Voor deze vier gebouwen is uitgegaan van hetzelfde ontwerp, eigenlijk wijkt alleen de plaatsing van het toiletgebouw soms af.
Van de meeste bruggen in de ZK-lijn zijn bovendien de brughoofden bewaard gebleven. Zij zijn goed herkenbaar aan de ingemetselde basaltblokken in de onderbouw.
Als u de rode link aanklikt, begint u bij het station van Hoorn aan de rit naar Enkhuizen.
plaatje










Impressum
plaatje Suggesties, oude foto's, aanvullingen, correcties?

Graag een berichtje aan Michiel Hooijberg.
plaatje Klik hier voor de Indexpagina

© 2005-2014 Michiel Hooijberg